Misplaced Pages

Revision as of 19:14, 28 March 2007

 To Frederico Garcia Lorca, Who Is Always on the Road

By Marziyeh Vafamehr info@tehranavenue.com

100… "Consciousness is a translucency beyond which one can behold things"… 110 "It is a gaze that cannot turn inward"… 120 "Words, gray gloves, the dust of imagination on lawn, water, skin, our names, between you and I"… 130 "A wall of emptiness has been built which no bugle can bring down" … 140 I don't remember the rest of the poem. We are racing towards Tehran. I am still thinking of the camels and the desert sky, which stuck to the inside of my eyelids, and my eyes are fixed on the horizon, along the two ripped pupils, in the direction of that nexus I have never reached.

The boys are cracking seeds around me, and they drink and they crack seeds. The stereo has been playing the same old cassette for the past thirteen-fourteen hours, now producing a monstrous sound that reverberates inside my skull.

At five in the afternoon. It was exactly five in the afternoon. A boy brought the white sheet at five in the afternoon. A frail of lime ready prepared at five in the afternoon. The rest was death, and death alone at five in the afternoon.

Three days and four nights we spent in the desert springtime, enjoying every moment, and now we are returning to the Tehran wintertime.

Today is the strangest day in my calendar. Each year at this time I review my life, fishing in the gray pond of my brain, torturing myself until the night comes and I pass out in the room, listless.

I got into a discussion with my traveling companions, more like an argument, and now we have all gone mute. We don't feel like talking. The stirring wheel slipped once under my fingers and the car slid to a stop on the edge of a cliff. Nima said: "The Left didn't sell out," and I said that I wasn't trying to lay blame. The tribe is going through a historical experience with its pasture and sheep. You and I will remain the same. We sow the same seeds and harvest the same crop. I am thinking of thirteen-fourteen year-olds who were showered with bullets under their mother's veil of certainty. Don't doubt it for a second, you and I would have been buried in mass graves had we been there at the time. Our bones would have provided nourishment to the earth, whether we were called liars or apostates. Nima said that everyone was after freedom. I said that freedom and forced ideology were incongruous, and my lack of faith in the forced democracy of today is due to the fact that I question why everyone remained silent while our children were disappearing. Add eight years of war to all this, and we are left with hundreds of thousands of dead people and no human rights defender has been able to do anything about it. "Human beings, my brother, are made of flesh and blood, and not made of iron, my brother."

My heart started to ache without prior warning. I recall what was general said to Lorca: "… I prefer that illiterate worker in the dugouts who raises his fist in protest to that intellectual who locks himself up in his room and lays books for eggs. I execute the former respectfully but always kill the later with utmost glee."

Well, this is how it played out. Those who had to go, left, and we are old enough not to be able to learn anything from it all. I have learned to go on rooftops and watch the city, give my lips to the moon, experience absolute freedom all by myself, and think of myself as that tiny plankton trapped inside the gills of that Little Black Fish swallowed by a shark just pulled out of the oven and laid next to herbs and pickles on the table of AZHIDAHAK, the prince of darkness, thinking only of open waters.

Nima says loudly: "Where are you now? Didn't I ask you to drop us at Azadi Sq.?" I have no energy left to offer to take them to Evin. I push the pedal with the remains of my strength; suddenly, without willing it, I pull aside, get out and puke my heart out. I puke until all the peace that had filled me in the desert leaves me. My trembling hands search for a tissue in my pocket. I return to my seat and feel the pedal again. I murmur to myself:

We have tried our luck in this city Now it's time to take leave.

My lips are locked. I can't speak. The moon is full and when you pay close attention you can hear the voice of that poet from within the mass graves of that Forest:

Who creases the shroud? What he says is not true! Nobody sings here, nobody weeps in the corner, nobody pricks the spurs, nor terrifies the serpent. Here I want nothing else but the round eyes to see his body without a chance of rest.

Nima says: "Do you know that in those days they recited this poem." I don't want to say that in those days many had chains around their necks and they thought the multi-polar world to be more democratic. Ten hours of driving towards Tehran is like returning to hell of a thousand years. Two nights ago we were picking stars around the fire and a poet friend living in Sidney said: "Marziyeh, I want to return to Iran. I like the Noruz of Tehran and…." I remember the poem of that disarrayed poet I read seven years ago:

I wrapped a scarf around the moon's head I put bracelets around her wrist I found the shoulder of a gypsy sky to rest my head on and goodbye.

Ah, {Granaz}, no one will buy our intrigues. We are all in ruins. How to build on ruins?

Bahar said: "Right here. We will get off here." As she was getting off, she laid a hand on my shoulder: "Be strong, don't mope." I didn't say:

When lies start to blow like wind, How can we shroud ourselves in the verses of bankrupt messengers?

Batting my eyelids, I say goodbye to her with bloodshot eyes. I push on the pedal. I pinch myself, "No, I won't become softer than soft. No, I won't be a jean-wearing cloud." I put the gear in reverse. My lips are stuck. I honk. Bahar comes to the window, worried. I move the muscles of my frozen face, "Bahar, do you when the Evin was built and by whom?" "No," she answers.

I leave Bahar and think of the next scene of this drama. I pick up the shriveled fruit off the dashboard and bite into it. My beautiful friend {Ahoo} is leaving the country. Laughter and tears burst out together, like a clown's. Her poetry book just came out. She will leave her sad and self-censored thoughts behind with the rest of her gimcracks and just leave.

The unripe fruit stayed on the branch for years. It neither ripened nor fell….

Still on the road, I watch the smog-ridden sycamores of MOSADDEQ Ave in late winter and rummage my brain for a poem befitting the spring and life starting anew, lead in my nostrils:

Willow of crystal, a poplar of water, a pillar of fountain by the wind drawn over, tree that is firmly rooted and that dances, turning course of a river that goes curving, advances and retreats, goes roundabout, arriving forever: the calm course of a star or the spring, appearing without urgency, water behind a stillness of closed eyelids flowing all night and pouring out prophecies, a single presence in the procession of waves wave over wave until all is overlapped, in a green sovereignty without decline a bright hallucination of many wings when they all open at the height of the sky….

Footnote From "Beyond Love" by {Octavio Paz}, translated by {Ahmad Shamloo} From "Cogida and Death" by Frederico Garcia Lorca translated Ahmad Shamloo From "Dar tasskhir" ("In Subjugation"), a poem by {M. A. Azad} Quoted from Shamloo's Hamcho kuche-ye bi enteha ("Like an Endless Alley"), P167 Referring to the main character of "Mahi siyah-e kuchulu" ("The Little Black Fish"), a short story by {Samad Behrangi} A verse from {Hafez} From Lorca's "The Laid Out Body," trans. Shamloo From "Haraj" ("Sale"), a poem by Geranaz Musavi, in Paberahneh ta sobh ("Bare-footed Till Morning") From "Iman biavarim be agaz-e fasl-e sard" ("Let's Believe in the Coming of the Cold Season"), a poem by {Forugh Farrokhzad} Referring to a poem by {Vladimir Mayakovski} From a poem by {Ahoo Alagha}, in Miveh ("Fruit") In the early days of the Revolution, the main street of Tehran was named after the late prime minister of Iran, {Mohammad Mossadeq}, but later was changed to Valiasr From a poem by Octavio Paz, trans. {Ahmad Amiralaee}.

Top به فدریکو گارسیا لورکا که همیشه در راه است

مرضیه وفامهر

۱۰۰ ... «آگاهی شفافیتی است که از ورایش بر همه چیز می‌توان نگریست»... ۱۱۰ «نگاهی است که با نگریستن به خویش هیچ نمی‌تواند دید»... ۱۲۰ «واژه‌ها، دستکش‌های خاکستری، غبار ذهن بر پهنه علف، آب، پوست، نام‌های ما، میان من و تو»... ۱۳۰ «دیواری از پوچی بر افراشته است که هیچ شیپوری آن‌ها را فرو نمی‌تواند ریخت» ... ۱۴۰ تا بالاتر نمی‌روم و باقی شعر یادم نمی‌آید. رو به تهران می‌تازم و خیالم جا مانده میان رمل‌ها و شترها و آسمان چسبیده به انتهای پلک‌های معلقم و چشمهایم میخ شده به ناکجاآباد ِِ ناپیدایی در امتداد دو مردمک دریده پلک، رو به اتصالی که نرسیدم من هرگز.

بچه‌های دور و برم تخمه می‌شکنند و تخمه می‌شکنند و تخمه می‌شکنند و تخمه می‌شکنند و لا‌جرعه آب می‌نوشند و تخمه می‌شکنند و تخمه می‌شکنند و تخمه می‌شکنند. پخش صوت سیزده چهارده ساله اتومبیل غرغرکنان کاست قراضه را می‌چرخاند و صدای غولی در می‌آورد که مخم را می‌شکافد.

«در ساعت پنج عصر درست در ساعت پنج عصر بود پسری پارچه سفید را آورد در ساعت پنج عصر سبدی آهک از پیش آماده در ساعت پنج عصر باقی همه مرگ بود و تنها مرگ در ساعت پنج عصر. »

چهار روز و سه شب تمام را در بهار کویر آب زیر پوست آوردیم و حالا به زمستان تهران باز می‌گردیم.

امروز عجیب‌ترین روز در تقویم زندگی من است. هر سال در چنین روزی تاریخچه‌ام را مرور می‌کنم و حوضچه خاکستری توی کله‌ام را سلول به سلول می‌کاوم و خودم را شکنجه می‌کنم تا شب از راه بیاید و بی‌حال، توی اتاق در بسته، دراز به دراز از پا بیفتم.

با همسفرانم مباحثه کرده‌ام شاید هم مجادله و حالا همه لال شده‌ایم. حرفمان نمی‌آید. یک‌بار هم فرمان توی دستم پیچیده و اتومبیل سر خورده توی جاده و نزدیک بوده سقط شویم. نیما گفت: «چپ‌ها خیانت نکرده‌اند» و من گفتم که هیچ پی مقصر نمی‌گردم. قبیله با رمه و شبانش تجربه تاریخی می‌کند. من و تو هم همانیم و همان می‌زاییم و می‌درویم. به بچه‌های سیزده چهارده ساله‌ای فکر می‌کنم که به جرم هواخواهی یا دگراندیشی زیر چادر یقین مادران‌شان به باران تیر سپرده شدند. تردید نکن من و تو هم اگر بودیم در آن روزگار صد باره توی گورستان‌های دسته‌جمعی جامان کرده بودند و حالا استخوانهای‌مان کلسیم به خاک می‌بخشیدند،‌ بی‌باک از این‌که زندیق نامندمان یا دروغ‌زن. نیما گفت همه پی آزادی بودند و هواخواه آزادی. من گفتم آزادی و تزریق ایدئولوژی منافات دارند با هم و عدم باور من به دموکراسی تزریقی امروز هم از سر آنست که چرا همه جهان منتظران خاموشی بودند، وقتی بچه هامان سر به نیست می‌شدند. هشت سال جنگ را هم به آن اضافه کن. فله‌ای جوان فروشی می‌شود و کک مدافعین حقوق بشر نمی‌گزد. «انسان، برادر من، آدم است. آدم آهن نیست برادرِ من.»

ناگهان درد بزرگتری قلبم را فشرد. یاد حرف‌های فرماندار {بالدس} به {لورکا} افتادم: «... من آن کارگر بیسواد را که پشت سنگرها مشت تکان می‌دهد به روشنفکری که خودش را تو اتاقش زندانی می‌کند و کتاب تخم می‌گذارد ترجیح می‌دهم. اولی را با احترام تیرباران می‌کنم اما دومی‌ را همیشه با لذّت کامل می‌کشم.»

خب بازی اینجوری‌ست. آنها که باید می‌رفتند، رفتند و حالا ما پیرتر از آنیم که با تب و هذیانْ الگویی بدون تعمق و کم و کاست برداریم. من یاد گرفته‌ام بیرون از هر پنجره‌ای روی بام بروم و شهر را نگاه کنم و به ماه بوسه بدهم و تنهای تنهای تنها آزادی محض را تجربه کنم و فکر کنم پلانگتون کوچکی به دام افتاده لابه لای پره‌های آبشش ماهی سیاه کوچولویی در شکم آزادْ ماهی‌ای در اعماق روده کوسه‌ای هستم که از اجاق در آمده و لای سبزیجات معطر و ادویه و ترشی به سفره {آژیدهاک}‌ات می‌برندش و توی دماغش هنوز که هنوز بوی آب‌های آزادست و اندیشه‌اش آزاد از هرچه بند.

نیما با صدای بلند می‌گوید: «کجایی؟ گفتم ما رو آزادی پیاده کن». من حالش را ندارم بگویم تا اوین می‌رسانمتان. تا آنجا که اتومبیل خسته از بازگشت ِ دوباره‌ام جان دارد می‌تازم توی *شیخ فضل‌الله* و ناگهان، بی‌هیچ تصمیمی کنار می‌کشم از شاهراه شهر و تا می‌توانم عُق می‌زنم و عُق می‌زنم و عُق می‌زنم هر چه آرامش کویر بلعیده بودم. دست‌های لرزانم پی دستمال توی جیبهام فرو می‌روند و من به صندلی باز می‌گردم و دنبال پدال پا می‌گردانم و به تاخت می‌پیچم توی رسالت و می‌خوانم در دل :

ما آزموده‌ایم در این شهر بخت خویش بیرون کشید باید از این ورطه رخت خویش.

نمی‌‌دانم از *یادگار* بروم یا *چمران*. حالش را ندارم بپرسم. لب‌هایم به هم چسبیده. ماه روشنی گرفته و دقیق که می‌شوی صدای شاعر از گود ِ گور ِ دسته جمعی ِ جنگل‌های کبوده به گوش می‌رسد.

«چه کسی کفن را مچاله می‌کند؟ آنچه می‌گویند راست نیست. این جا نه کسی می‌خواند نه کسی به کنجی می‌گرید. نه مهمیزی زده می‌شود نه ماری وحشتزده می‌گریزد. این جا دیگر خواستار چیزی نیستم جز چشمانی به فراخی گشوده برای تماشای این تخته بندِ تن که امکان آرمیدنش نیست.»

نیما می‌گوید: «می‌بینی، آنروزها همه این شعرها را زمزمه می‌کردند». من حالش را ندارم که بگویم آن روزها خیلی‌ها زخم زنجیر بر گُرده داشتند و جهان چند قطبی را دموکرات‌تر می‌دانستند که زورشان نرسید و... خسته‌ام. ده ساعت راندن رو به تهران مثل هزار و اندی سال بازگشت رو به جهنم است. یک شب در دل کویر گرد ِ آتش ستاره می‌چیدیم که دوست شاعری مهمان در ایران و مقیم در سیدنی گفت: «مرضیه، می‌خواهم به ایران برگردم. نوروز تهران را دوست دارم و...»

یادم آمد هفت سال پیش شاعر متلاطم که ترک وطن می‌کرد از لا‌به‌لای اوراقش خوانده بود:

«دستمالی به سر ماه بسته‌ام النگوهای جهان را به دست ماه کرده‌ام سر به شانه آسمان کولی گذاشته‌ام و خداحافظ.»

آه گراناز٬ نازمان برای کسی گران نیامد! همه‌مان ویران شدیم و حالا بر ویرانه٬ شالوده کدام فردا؟

بهار گفت: «همین‌جا. سر کوچه پیاده می‌شیم». وقت پیاده شدن دستی به شانه‌ام فشرد و گفت: «قوی باش و بُق نکن». من حالش را نداشتم که بگویم:

«وقتی در آسمان٬ دروغ وزیدن می‌گیرد‌ دیگر چگونه می‌شود به سوره‌های رسولان سر شکسته پناه آورد؟»

با چشمان خون و فشردن پلک بدرود می‌گویم. گاز می‌دهم و دستم را گاز می‌گیرم. «نه ٬ نه من از نرم نرمتر نمی‌‌شوم٬ نه من ابری شلوارپوش نمی‌شوم.» دنده عقب می‌گیرم. لبهام که باز نمی‌شود٬ بوق می‌زنم. بهار مضطرب می‌آید پس پنجره اتومبیل. چهره یخ زده‌ام را در هم می‌فشرم تا از گلوم صدایی در بیاید. می‌پرسم: «بهار، می‌دانی اوین را چه سالی و چه کسانی عَلم کرده اند؟» بهار: «نه!»

دور می‌شوم از بهار و فکر می‌کنم به پرده بعدی نمایشنامه. میوه پلاسیده روی داشبورد را برمی‌دارم و گاز می‌زنم. آخ آهو گَلک را بگو که دارد ترک وطن می‌کند. خنده و گریه‌ام دلقک‌وار قاطی می‌شود.

تازه کتاب شعرش در آمده که مسافر شهرهای غربت‌ست. اندیشه پر اندوهش و خودسانسوری عظیمش را میان آت و آشغال‌های به حراج سپرده‌اش رها می‌کند و می‌رود که فقط برود.

«میوه کال سالها روی شاخه ماند نه می‌رسید نه می‌افتاد. »

توی راه بازگشت تماشاچی ِ تنهای چنارهای چرک ِ بهمن ماه خیابان *مصدق* هستم و یک به یک ِ سلول‌های مخم را می‌گردم پی شعری در خور بهار و نوسازی و شکفتن دوباره و با دماغی پر شده از سرب به اکباتان برمی‌گردم:

«دیوارها یک به یک ره باز می‌کردند همه درها شکسته می‌شد و خورشید در میان پیشانی‌ام منفجر می‌شد و پلک‌های فرو بسته‌ام را می‌گشود قنداقه هستی‌ام را می‌درید مرا از خویشتن می‌‌رهاند و مرا از خواب حیوانی قرن‌های سنگ بیرون می‌کشید و جادوی آینه‌هایش رستاخیز می‌کردند. بیدی از بلور٬ سپیداری از آب فواره‌ای که باد کمانی‌اش کرده است درختی رقصان اما ریشه در اعماق بستر رودی که می‌پیچد٬ پیش می‌رود روی خویش خم می‌شود٬ دور می‌زند و همیشه در راه است.»

پانویس بخشی از شعر «فراسوی عشق»، سروده {اکتاویو پاز}، ترجمه {احمد شاملو} بخشی از «مرثیه زخم و مرگ»، سروده فدریکو گارسیا لورکا و اشاره به کاست ترجمه و دکلمه احمد شاملو بخشی از شعر «در تسخیر» از سروده {م. ا. آزاد} به نقل از کتاب همچون کوچه‌ای بی‌انتها، ترجمه احمد شاملو ص ۱۶۷ بند۴ اشاره به شخصیت اول قصه ماهی سیاه کوچولو، نوشته {صمد بهرنگی} بیتی از یک غزل {حافظ شیرازی} بخشی از مرثیه «این تخته بند تن»، سروده فدریکو گارسیا لورکا، ترجمه احمد شاملو بخشی از شعر «حراج» به نقل از کتاب پا برهنه تا صبح، سروده {گراناز موسوی} بخشی از شعر «ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد»، سروده {فروغ فرخزاد} اشاره به شعری از {ولادیمیر مایاکوفسکی} که سروده است: «اگر می‌خواهید از نرم نرمتر/ مرد نه/ ابری شلوار پوش می‌شوم». بخشی از سروده‌های {آهو آل‌آقا} در کتاب میوه. در روزهای اول انقلاب ۱۳۵۷، خیابان *پهلوی* سابق و *ولیعصر* فعلی به نام دکتر {محمد مصدق} نام‌گذاری شده بود. بخشی از شعر «سنگ آفتاب»، سروده اوکتاویو پاز، ترجمه {احمد میرعلایی}

 Home  About Us  Contact Us  Subscribe 
 Copyright © 2001-2007 TehranAvenue.com All rights reserved.]]